zondag 30 mei 2010

Nooit meer eigenlijk

1. eigenlijk bn. 'echt, werkelijk'
categorie: geleed woord
Mnl. eigenleke 'id.' [1240; Bern.], eigheleec, eighenleke 'zelf, van de eigen persoon' [1380-1400; MNW-P], eychelic, eichentlic 'in eigendom' [1406-48; MNW], eigentlike 'zelf, meer bepaaldelijk?' [1470-90; MNW-P], properlic of eigentlick 'bepaaldelijk of eigenlijk' [1479-1517; MNW-P].
Gevormd uit eigen en het achtervoegsel -lijk.
Mnd. egentlik; mhd. eigen(t)lich (nhd. eigentlich); nzw. egentlig (< mnd. of vnhd.).
Net als in het Duits heeft de betekenis zich in het Nederlands al vroeg ontwikkeld van het letterlijke 'eigen, van zichzelf' naar de huidige. In het moderne Nederlands is het gebruik als bn. vrijwel beperkt tot de schrijftaal. Het bijwoord eigenlijk is daarentegen bijzonder gebruikelijk en is zich zelfs aan het ontwikkelen tot een modaal partikel. In het Middelnederlands wordt ook de vorm eigentlijk aangetroffen, met epenthetische -t- zoals die tussen -n- en -lijk wel vaker voorkwam. Na het wegvallen van de Nederlandse eind-n viel in de uitspraak, en daarmee ook in de spelling, ook de -t- weg. Daar waar de -n werd gehandhaafd, zoals in ordentelijk (zie onder orde 1) en in Duits eigentlich en Zweeds egentlich (bn.) en egentlichen (bw.) zijn juist de vormen met -t- blijven bestaan.
Literatuur: Schönfeld 1970, par. 164

1. ei•gen•lijk bn 1. alle eigenschappen bezittend van; helemaal aan zijn naam beantwoordend 2. echt, wezenlijk
2. ei•gen•lijk bw welbeschouwd: wat is hij ~?
1. wel•be•schouwd bw alles in aanmerking genomen

Ik wil graag een oproep doen om het woord 'eigenlijk' te verbannen uit de Nederlandse taal. Niet deleten, want dat kan niet en dat wil ik ook niet, maar oproepen om het niet meer te gebruiken. Het is een slecht woord, een gemeen en geniepig woord. Het is niet goed voor ons. Daar kan dat woord eigenlijk niks aan doen, dat ligt aan ons, de gebruikers.

Hoe vaak komt het niet voor dat iemand je iets vraagt en dat je antwoord begint met "Eigenlijk ...."? Let er maar eens op. Dat 'eigenlijk' wordt vrij snel gevolgd door "maar..." En op de één of andere manier houden we aan zo'n reactie eigenlijk altijd een rotgevoel over. Alsof we niet hebben gezegd wat we eigenlijk hadden willen zeggen. Alsof dat woord ons erin geluisd heeft. Want wat zeggen we nu eigenlijk?

Daar heb je het al.

Eigenlijk betekent eigenlijk 'echt' of 'werkelijk'. Dus als we eigenlijk zeggen, liegen we welbeschouwd. In de echte wereld zou je iets anders hebben gezegd. En dat kan je duur komen te staan. Dingen die je eigenlijk helemaal niet wilt doen, niet vindt, niet wilt zeggen, doe je, zeg je toch! Het is voor de mensen tegen wie je het hebt ook vreselijk verwarrend. Ik zeg eigenlijk niet, en daar bedoel ik ja mee, terwijl ik nee wilde zeggen. En waarom zou je dat eigenlijk nog één minuut langer doen? Bevrijd jezelf en spreek vanaf nu alleen nog maar de waarheid. Wees stellig en zeg wat je werkelijk bedoelt. Gewoon eigenlijk niet meer zeggen.

Eigenlijk was dit mijn laatste.

7 opmerkingen:

Impa zei

Ja! Dank je wel voor dit pledooi. 'Eigenlijk' wordt niet alleen veel te vaak oneigenlijk gebruikt, maar ook te pas en te onpas. Zijn we eindelijk verlost van 'Ik heb zoiets van...' en '..., zeg maar', krijg je dit. Het nieuwe nationale stopwoord is het, en het is tenenkrommend. Bovendien holt het het woord volledig uit op plaatsen waar je het wel echt wilt gebruiken.

(Grumpy old woman voel ik mij na zo'n reactie)

Noodles zei

amen

Maz zei

@Impa: niks grumpy, niks old. Het is gewoon waar.

Dit is MarsMania zei

"Want" is er ook zo één. Let maar eens op in interviews. Geen idee waarom, maar de trend is om heel veel vragen met want te laten beginnen. Ráár.

Maz zei

@Marsmania: Hee hoi! Welkom. Ik zal er eens op letten. De taalverloedering slaat overal toe...

Noodles zei

'gewoon' is er ook een ;-)
ik ga er echt op letten, eigenlijk, want, gewoon.

want eigenlijk gebruiken we die woorden gewoon te vaak..

Unknown zei

Hoera voor 'eigenlijk'. Want het is een woord dat een transformatie aangeeft. Nu, meer dan eerder, durven we uit te spreken wat we eigenlijk willen, en geven we ons verlangen meer dan eens prijs, zijn we meer in contact met wat we éigenlijk willen, terwijl we dit voorheen niet eens wilden zien / erkennen.

Ik wil eigenlijk helemaal niet kwijt, want in mijn werk geeft dat wat volgt op eigenlijk de weg en de richting weer, en de maar de belemmering waar iemand hulp bij nodig heeft.

En zo pleit ik natuurlijk wél voor een wereld waarin 'eigenlijk' niet meer hoeft te zijn, maar wil ik wel erkennen dat we daar nog niet zijn, maar wel de richting zijn gaan bepalen.

Zonder eigenlijk ontkennen we ons diepste verlangen óf zijn we er al.

Eigenlijk wil ik leven zonder voorbehoud, maar dit heeft nog het een en ander nodig voor ik daar ben.

Ik heb daar vrede mee.